Op 16 juni 2023 onthulde de Indonesische kunstenaar Theo Frids Hutabarat, in vergaderzaal van het KITLV, na een bijzondere en ontroerende lezing-cum-performance, zijn indrukwekkende werk Anonim. Het schilderij, een resultaat van een bijzondere samenwerking in het kader van het platform Atelier KITLV, draait om de figuur van de ‘Baboe’ en is een studie naar de vele anonieme gezichten in het koloniale beeldarchief. Tegelijk legt Hutabarat in het schilderij een verband met de vervliegende herinnering in familiefoto’s als gevolg van overstromingen, andere beschadigingen en voortschrijdende tijd.
Het schilderij zal in het voorjaar met het instituut meeverhuizen naar het (gerenoveerde) Herta Mohr gebouw. Het representeert in vele opzichten de nieuwe wegen die het KITLV is ingeslagen de laatste jaren. Wij zijn hem, en alle collega’s die tijd en energie in deze samenwerking hebben gestoken, zeer dankbaar. Theo is ondertussen, als Atelier KITLV-Framer Framed Artist in Residence, opgevolgd door Clara Jo. Zij zal met behulp van een filmproject verslag doen van haar artistieke onderzoek naar ‘epidemiologische routes’ in de Afro-Aziatische zee.
Het jaar 2023 stond onder andere in het teken van belangwekkende boekpresentaties in het kader van het onderzoek naar het koloniale verleden en slavernij. Zo nam minister van Koninkrijksrelaties Hanke Bruins Slot op 15 juni het boek Staat en slavernij: Het Nederlandse slavernijverleden en zijn doorwerkingen in ontvangst. Dit boek is onderdeel van een project dat op verzoek van het ministerie is uitgevoerd door het KITLV (penvoerder), het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG), het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NiNsee) en de Universiteit van Curaçao. Staat en slavernij laat zien dat de Nederlandse staat doelbewust, langdurig en structureel betrokken was bij de koloniale slavernij in de Atlantische en Aziatische wereld. De resultaten geven, in de woorden van de minister, ‘een confronterend, en soms ronduit schokkend beeld’ over de betrokkenheid van de Nederlandse staat bij koloniale slavernij.
Op 16 november vond in Haarlem onder veel lokale belangstelling de publiekspresentatie plaats van het boek Koloniaal Haarlem. Na afloop van de presentatie bood burgemeester Jos Wienen excuses aan voor de betrokkenheid van het stadsbestuur bij het slavernijverleden.
Tussendoor vond, in oktober, in Indonesië de presentatie plaats van Melewati batas en Dunia revolusi, de Indonesische vertalingen van (respectievelijk) Over de grens en Revolutionary worlds. Deze presentaties waren de laatste bijdrages van het KITLV aan het project 'Onafhankelijkheid, Dekolonisatie, Geweld en Oorlog in Indonesië, 1945-1950'. Symposia en publieksdiscussies in Jakarta en Yogyakarta werden gevolgd door een boek-tour naar verschillende steden in het land.
De samenwerking tussen het KITLV en TeamJava Maryland, een Amerikaans collectief van liefhebbers van Indiase en Javaanse filosofie, in het project ‘Exploring Indian influences in Javanese civilization’ kwam in 2023 formeel ten einde. Het wetenschappelijke gedeelte en het bijbehorende boekmanuscript zal naar verwachting in 2024 geheel worden voltooid.
Een ander project dat in 2023 werd afgesloten is het transdisciplinaire pilot-onderzoek over klimaatverandering en mariene natuurbescherming in Indonesië en de Caraïben. De projectgebonden themagroep op het Netherlands Institute of Advanced Studies (NIAS) werd afgerond met onder andere een goed bezochte publieksdag, getiteld ‘Secrets of the sea in times of climate breakdown’ in Spui25 in Amsterdam. In september vond in Leiden een schrijf-workshop plaats met voornamelijk de Indonesische partners in het project.
Ondertussen gaat het onderzoek binnen het thema climate governance op volle kracht door, onder andere in het kader van het omvangrijke, door de NWO gefinancierde onderzoek ‘Island(er)s at the helm; Co-creating sustainable and inclusive solutions for social adaptation to climate challenges in the (Dutch) Caribbean’. In het Nationaal Archeologisch Museum in Aruba werd in het kader van het project een vijfdaagse community engagement workshop georganiseerd, met als titel ‘Traditional knowledge solutions for present and future climate change adaptation and resilience in the Caribbean’. Ook is een grote groep van Caraïbische en Nederlandse academici naar de eilanden gereisd om, onder de noemer van het Trans-Atlantic Academic Platform, workshops, lezingen en trainingen te verzorgen en hun kennis te delen.
Waar het ene project wordt afgesloten worden andere opgestart. Het KNAW-gefinancierde project ‘Cyber troops and computational propaganda’ – een samenwerking van KITLV-onderzoekers en onderzoekers in Zuidoost-Azië – bestudeert hoe manipulatie van de publieke opinie met behulp van sociale media wordt georganiseerd in Thailand, de Filippijnen en Indonesië.
Het NWO-project ‘Costs of democracy; The political economy of campaign finance’ onderzoekt, met behulp van zowel kwalitatieve als kwantitatieve gegevens, hoe politici in India en Indonesië hun verkiezingscampagnes financieren, wat die campagnes kosten, en hoe en waarom dat verschilt.
Een feestelijke gebeurtenis was de promotie van Sanne Rotmeijer, die op 23 mei haar proefschrift ‘News in a glasshouse; Media, publics, and senses of belonging’ verdedigde aan de Universiteit Leiden. Drie andere KITLV-promovendi begonnen het afgelopen jaar met hun onderzoek, namelijk Wigke Capri, Kim Darbouze en Widya Tuslian.
Tom Hoogervorst ontving voor zijn boek Language ungoverned; Indonesia’s Chinese print entrepreneurs, 1911-1949 de IPB Ground-Breaking Publication Accolade. Voor hem was het hoe dan ook een bijzonder jaar. Voor zijn project ‘Trajectories of taste; An analytical framework of culinary change after migration’ ontving hij een prestigieuze ERC-Consolidator Grant.
Memorabel was het afscheid van KITLV van Tom van de Berge, die, na een dienstverband van bijna 22 jaar, eerst als redacteur en later als onderzoeker, met pensioen is gegaan. Tom heeft door de jaren heen veel voor het instituut betekend. Zijn scherpe geest, kennis, collegialiteit, humor en retorische gave zullen door velen worden gemist.
Naast alle projectpresentaties, pensioneringen en andere afsluitingen was het instituut in 2023 vooral ook druk bezig met de toekomst. Tijdens de jaarlijkse heidag voor vaste staf werd nagedacht over de strategie voor de komende jaren. Een commissie van medewerkers werd in het leven geroepen om met behulp van een programma van workshops en presentatie de interne sociale cohesie te versterken Een andere commissie werkt aan een nieuw mission statement. Een nieuw ontworpen website en opgefriste huisstijl staat in de steigers. Alle medewerkers anticiperen op de naderende verhuizing van het instituut.
De toekomst van het instituut is veelbelovend, en dichtbij.
