2022 was het eerste jaar van Diana Suhardiman als nieuwe directeur van het KITLV. Met haar expertise in het veld van natuurlijke hulpbronnen, duurzaamheid en klimaat heeft zij het instituut een belangrijke nieuwe impuls gegeven. In juli werd zij benoemd tot bijzonder hoogleraar ‘Natural resource governance, climate and equity’ aan de afdeling Culturele Antropologie en Ontwikkelingssociologie van de Universiteit Leiden. Helaas moest zij haar aanstelling in januari 2022 beginnen in een leeg instituut, als gevolg van de nog geldende lockdown. Ze was daardoor genoodzaakt om online met de staf kennis te maken.
Gelukkig betekende 2022 ook het einde van de coronacrisis. In maart vervielen in Nederland de laatste maatregelen, waarmee ook het KITLV weer volledig open kon. Veldwerk in Indonesië werd in de loop van het jaar weer mogelijk. In de Cariben was dat eerder al het geval. Voor de onderzoekers van het KITLV betekende dit een grote opluchting.
De crisis heeft sommige praktijken blijvend veranderd. Thuiswerken is normaler geworden, net als online vergaderen. Hybride workshops en conferenties zijn de norm geworden. Collega’s in Zuidoost-Azië en de Cariben, en elders in de wereld, lijken daardoor in zekere zin dichterbij dan ooit.
In februari werd onder grote belangstelling van publiek en media, het door het KITLV, NIOD en NIMH uitgevoerde onderzoek naar de onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië gepresenteerd. De slotconclusies werden opgetekend in de mede door Gert Oostindie geredigeerde bundel Over de grens; Nederlands extreem geweld in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog, 1945-1949. In reactie op het onderzoek maakte minister-president Mark Rutte namens de regering excuses voor het ‘stelselmatige en wijdverbreide extreme geweld van Nederlandse zijde’. Gelijktijdig was er de publicatie van Een kwaad geweten; De worsteling met de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog vanaf 1950, door Meindert van der Kaaij, en Sporen vol betekenis; In gesprek met getuigen & tijdgenoten over de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog, geredigeerd door, onder andere, Fridus Steijlen. In juni volgde de presentatie door Esther Captain en Onno Sinke van hun deelonderzoek naar de zogenaamde ‘bersiap-periode’, onder de titel Het geluid van geweld; Bersiap en de dynamiek van geweld tijdens de eerste fase van de Indonesische revolutie, 1945-1946.
Op 20 november werd het door Esther Captain en voormalige collega’s Gert Oostindie en Valika Smeulders uitgevoerde onderzoek Het koloniale en slavernijverleden van Hofstad Den Haag gepresenteerd. Opnieuw waren er excuses, ditmaal door de burgemeester van Den Haag. Andere gelijksoortige onderzoeken werden juist opgestart. Rosemarijn Hoefte ving haar onderzoek naar het koloniale en slavernijverleden van respectievelijk Haarlem en Tilburg aan. Daarnaast werd een start gemaakt met een door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gefinancierde ‘Staat en slavernij; Een terreinverkenning van het Koninkrijk der Nederlanden’, waarvan het KITLV-penvoerder is en waarin Esther Captain een centrale rol speelt.
Ook andere onderzoeken werden opgestart. Sony Jean maakte een aanvang met zijn NWO-Veni onderzoek naar archeologisch erfgoed in Haïti. Esther Captain en Francio Guadeloupe gingen van start met hun werkpakket over het proces van healing binnen een groter, grotendeels aan de Universiteit Utrecht ondergebracht NWA-project over diversiteit en belonging in Europa. Sander van der Horst startte, in het kader van het gedeelde KITLV-Universiteit Leiden PhD-programma, met zijn promotieonderzoek naar antikoloniale bewegingen en dekolonisatie in Indonesië.
Binnen het inmiddels niet meer zo nieuwe onderzoeksthema Climate Governance kwamen twee collaboratieve projecten in 2022 echt op stoom, namelijk het door de KNAW gefinancierde pilot project ‘Climate change and governance in marine protected areas in Indonesia and the Caribbean’ en het grootschalige NWO-Caribbean project ‘Island(er)s at the helm; Co-creating sustainable and inclusive solutions for social adaptation to climate challenges in the (Dutch) Caribbean’. Daarnaast nam het KITLV, in de persoon van Diana Suhardiman, deel aan de nationale Klimaat Task Force die is opgezet door KNAW en NWO.
Het PhD-programma van het KITLV is dynamisch en ook verder gegroeid. Vier jonge KITLV-onderzoekers promoveerden in 2022, allen aan de Universiteit Leiden, op hun onderzoek, te weten Stacey MacDonald (‘Life in “paradise”; A social psychological and anthropological study of nature conservation in the Caribbean Netherlands’); Taufiq Hanafi (‘Writing novels under the New Order; State censorship, complicity, and literary production in Indonesia, 1977-1986'), Simone Casale (‘Asyèt yo, ollas, and vasijas; Situating pottery production in the circum-Caribbean through a technological perspective’) en Gene Shev (‘Indigenous animal management practices on the eve of Columbus’ landfall’).
Even feestelijk was de oratie van Marieke Bloembergen, op 25 mei, onder de titel ‘Last van koloniale dingen; Kennisvorming, Indonesische perspectieven en de zoektocht naar verlichting’, aan het Instituut voor Geschiedenis van de Universiteit Leiden.
KITLV-onderzoekers publiceerden zoals gebruikelijk in een breed scala van tijdschriften. Bij de University Press of Mississippi kwam van de hand van Francio Guadeloupe de monografie Black man in the Netherlands; An Afro-Antillean anthropology uit. Honorary fellows Henk Schulte Nordholt en Harry Poeze publiceerden bij Walburg Pers hun boek Merdeka! De strijd om de Indonesische onafhankelijkheid en de ongewisse toekomst van de Republiek, 1945-1950. Voormalige collega’s Gert Oostindie en Wouter Veenendaal publiceerden bij Prometheus het boek Ongemak; Zes Caribische eilanden en Nederland, op basis van gezamenlijk in KITLV-verband uitgevoerd onderzoek.
Grote verscheidenheid was er ook in de door het KITLV (mede)georganiseerde workshops en evenementen – waarin thema’s aan bod kwamen als klimaatadaptatie en community engagement in de Cariben, palmolie-conflicten in Indonesië, artistieke and kunstcollectie praktijken in Indonesië en de geschiedenis van de Indonesische communistische partij PKI.
Belangwekkend is ook de grote vlucht die meer maatschappelijk georiënteerde publicaties en andere output – van artikelen voor een breed publiek tot podcasts, films, kinderboeken en tentoonstellingen – heeft genomen op het KITLV. De partners waar het instituut mee samenwerkt, en ook het publiek waar het zich op richt, worden steeds diverser. Een hoogtepunt in dit opzicht was de tentoonstelling van PhD-onderzoeker en fotograaf Sharelly Emanuelson, Duurzaam/Sustain/Tene, in het Rijksmuseum in Amsterdam. KITLV-onderzoekers waren daarnaast ook weer veelvuldig in de media aanwezig om actuele ontwikkelingen en gebeurtenissen – in Zuidoost-Azië, in de Cariben, en in Nederland – te duiden.
2022 was ook een jaar van afscheid. In december bereikte het instituut het zeer treurige bericht van het overlijden van voormalig KITLV-onderzoeker Meindert van der Kaaij (1959-2022). Zoals al opgemerkt in een in memoriam, zal hij worden herinnerd als een buitengewoon aardige, bescheiden, opgewekte, en breed geïnteresseerde collega-onderzoeker.
Op 7 juli nam Fridus Steijlen, na een lang en veelzijdig dienstverband, met het symposium ‘Wetenschap en engagement; Uitdaging en spanning’ en een rede voor een groot publiek afscheid als senior onderzoeker van het KITLV en bijzonder hoogleraar ‘Molukse migratie en cultuur in comparatief perspectief’ aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Steijlen heeft door de jaren heen op veel verschillende manieren, zowel naar buiten toe als intern, een belangrijke rol gespeeld op het instituut.
